Jedinstveno duhovno iskustvo prilikom posjete svetištu hazreti Masume

Grad Kom je mjesto ukopa hazreti Fatime Masume, plemenite sestre imama Reze, osmog vođe šiitskih muslimana. Zahvaljujući postojanju njenog svetog mauzoleja, Kom je od davnina poznat kao jedno od najvažnijih hodočasničkih i vjersko–naučnih središta šiizma. Svetište hazreti Masume nalazi se na groblju Šejhan (Babolan) u Komu i, nakon svetišta imama Reze u Mešhedu, smatra se drugim najvažnijim hodočasničkim mjestom u Iranu.

Prisustvo i smrt hazreti Masume u Komu

Abasidski halifa Mamun 813. godine (198. hidžretske) ubio je svog brata Amina i preuzeo vlast, nakon čega je zbog strateške važnosti Horasana (Merv) premjestio prijestolnicu tamo. Prve godine njegove vladavine bile su burne i praćene brojnim pobunama. Pošto su najveći protivnici Mamuna bili Alavije (sljedbenici Alije ibn Ebi Taliba), on je odlučio da lukavo pridobije njihovu naklonost. Zbog toga je pozvao Alija ibn Musu Rezu iz Medine u Merv i ponudio mu položaj prijestolonasljednika. Iako je imam Reza znao za Mamunove spletke, bio je primoran da prihvati poziv.

U to vrijeme u Komu je živio veliki broj šiita koji su, uprkos pritiscima tadašnje vlasti, istrajavali u svojoj vjeri. Upravo zbog toga Mamun nije želio da imam Reza prolazi kroz Kom i naredio je da se izabere druga ruta prema Horasanu. Ipak, neki izvori navode da je imam Reza nakratko boravio i u Komu, iako za to nema pouzdanih dokaza.

Kada je imam Reza stigao u Horasan, njegova porodica u Medini skoro godinu dana nije imala nikakvih vijesti o njemu. Zbog toga je hazreti Masuma, zajedno s nekoliko pratilaca, krenula na put prema Horasanu da bi saznala za stanje svoga brata. Tokom putovanja se razboljela u gradu Savehu, ali, saznavši da u Komu žive mnogi šiiti, uputila se tamo. U Komu ju je ugostio Musa ibn Huzradž, ali je nakon sedamnaest dana preselila na Ahiret. Njeno tijelo položeno je na groblju Babolan u Komu 816. godine (201. hidžretske).

Historijat svetog hrama hazreti Masume

Prema historijskim izvorima, nakon smrti hazreti Masume iznad njenog kabura podignut je jednostavan nadstrešnik od pruća. Nekoliko decenija kasnije, Zajnab – unuka imama Džavada (sina imama Reze i devetog šiitskog vođe) – došla je u Kom 870. godine (256. hidžretske) i sagradila kupolu iznad njenog groba. Taj svod je stajao do sredine 12. stoljeća, a osim manjeg proširenja zapadnog ulaza 961. godine, nije bilo značajnijih izmjena.

Nakon toga, tokom 13. stoljeća, u vrijeme Seldžuka, svetilište je prošireno i obnovljeno. Emir Abulfazl Iraki, jedan od utjecajnih ljudi iz doba vladavine sultana Tugrila I, dao je obnoviti postojeću građevinu i urediti je kao mjesto hodočašća. U ranom 14. stoljeću, za vrijeme sultana Sandžara Seldžuka, mauzolej je ukrašen zlatnim keramičkim pločicama i poprimio još raskošniji izgled.

U doba Safavida (15. i 16. stoljeće) svetište hazreti Masume postalo je posebno značajno. Tokom vladavine šaha Ismaila, prve glave dinastije Safavida, stara kupola je zamijenjena novom. Drugi safavidski vladar, šah Tahmasb, darovao je brojna zemljišta i prihode hramu za njegovo održavanje. Kasnije su mnogi safavidski prinčevi i vladari sahranjeni upravo u ovom svetilištu – među njima šah Safi (1642), šah Abas II (1666) i šah Sulejman (1694). Šah Sulejman II čak je u ovom svetištu krunisan 1749/1750. godine.

Nakon afganistanske invazije i pada Safavida, i Kom je pretrpio razaranja. Međutim, u doba Kadžara (18. i 19. stoljeće) grad je ponovo procvjetao, a svetište je obnovljeno. Neki kadžarski vladari čak su za sebe podigli grobnice unutar svetilišta. U novije vrijeme izgrađeni su novi dvori i proširenja, a unutrašnjost je ukrašena zelenim mramorom i novom zlatnom rešetkom (postavljenom 1989. godine). Tada su obnovljeni i minareti te dijelovi fasade.

Središnji dio hrama čine zlatna kupola i glavni mauzolej, najstariji elementi kompleksa. Zlatni i ogledalni trijemovi, istočni paviljon i džamija Balasar dodani su kasnije, tokom 16. i 19. stoljeća. Raznovrsnost arhitektonskih stilova čini ovo svetište pravim draguljem islamske arhitekture.

No, ono što svetište hazreti Masume čini jedinstvenim nije samo njegova ljepota i veličanstvenost, nego i duhovna atmosfera koja prožima cijeli prostor – svjetlost i smirenost koja se, prema vjerovanju, širi iz samog prisustva ove časne ličnosti u gradu Komu.

Nacionalna registracija svetilišta

Ovaj veličanstveni kompleks upisan je 1932. godine (1310. solarne hidžretske) na nacionalnu listu spomenika Irana pod brojem 128.