Bašča Pahlavanpur i prijelaz iranske bašče iz tradicionalne u modernu strukturu

„Iranska bašča“ se smatra jednim od kulturnih elemenata Irana i znak je povezanosti života Iranaca s prirodom. Kroz istoriju, gradnja bašči dobila je specifičan sistem i jedinstven oblik, te se postepeno širila u različitim regionima Irana. Elementi poput centralnog kanala, poprečne i uzdužne simetrije te izgradnje koška (paviljona) i velikog boravišta u sredini bašče postali su zajednički karakteristike iranskih bašči. Iranske bašče uglavnom su se stvarale u toplim i suvim centralnim dijelovima Irana, gdje je manjak vode bio najveći izazov, ali drevna tehnologija kanata omogućila je da se potreba za vodom zadovolji bez štete za prirodu. Tako je iranska bašča postala kompleks čija arhitektura i sastavni elementi uveliko zavise od toka vode kanata. Zbog toga neki stručnjaci starost iranske bašče povezuju upravo s kanatima. Naravno, neke iranske bašče, poput „Bašče Pahlavanpur“, novijeg su datuma, ali njihovi građevinski principi slični su starim iranskim baščama.

Istorija i geografski položaj Bašče Pahlavanpur Bašča Pahlavanpur nalazi se u gradu Mehriz, u pokrajini Yazd. Ovaj grad je južno od Yazda, udaljen oko 45 km. Kao što ime bašče sugeriše, izgradio ju je Ali Pahlavanpur, jedan od bogatijih trgovaca Mehriza. Bašča se nalazi u naselju Mezvirabad (grad Šahid Zarein), jednom od dijelova Mehriza, a osnivanje datira iz perioda Kadžara (19. vijek).

Arhitektura i prostori Bašče Pahlavanpur U Bašči Pahlavanpur iranska arhitektura savršeno se uklopila u prirodu. Voda potrebna za bašču dolazi iz kanata Hasanabad, jednog od iranskih objekata upisanih na listu svjetske baštine. Voda iz kanata direktno protiče baščom kroz kanal. Dio vode iz kanata Shah-Hosseini i Mezvirabad također dolazi u bašču. Ukupno 16 vodnih kvota pripada Bašči Pahlavanpur, a prema sistemu raspodjele vode kanata Mehriza, svakih 12 dana dolazi voda na 10 minuta. Sa obje strane glavnog kanala rastu drveće poput platana, nara, badema i kaki. Najljepši su visoki i snažni platani čije su grane isprepletene i stvaraju drvenu aleju.

Košk, centralno dvorište i prostor bašče čine glavne dijelove kompleksa; osim toga, u bašči postoji nekoliko pomoćnih zgrada. Na ulazu u bašču nalaze se toranj i štala, trenutno korišteni kao etnografski muzej. Košk bašče je paviljon u evropskom stilu kroz koji prolazi voda iz kanata. Ovaj objekt ima tri nivoa i dvije i po etaže, bogato ukrašen dekoracijom i krovnim detaljima. „Zimska kuća“ je noviji dio kompleksa, izgrađena u periodu Pahlavija I (početak 20. vijeka), jednospratna, sa nekoliko soba i kuhinjom. Na sjeveru bašče nalazi se zgrada u kojoj su živjeli službenici.

Jedna od važnih karakteristika Bašče Pahlavanpur je kombinovana arhitektura; stručnjaci je smatraju prijelazom od starog iranskog stila baščarenja ka modernom. Zanimljivo je da, po mišljenju stručnjaka, dekoracije ulaza i pomoćnih zgrada podsjećaju na period Zandija (18. vijek), dok su glavni objekti izgradjeni u periodu Kadžara.

Nacionalna i svjetska zaštita Bašče Pahlavanpur Ovaj kompleks je 2002. godine upisan na listu nacionalnih spomenika Irana. Svjetska registracija, zajedno sa još osam iranskih bašči, izvršena je 2011. godine.