Mauzolej šejha Safiuddina Ardabilija, svjetska baština Irana na UNESCO-ovoj listi

Mauzolej šejha Safiuddina Ardabilija – svjetska baština Irana pod zaštitom UNESCO-a

Mauzolej šejha Safiuddina Ardabilija nije samo historijski spomenik, već i mjesto ukopa onih koji su odigrali značajnu ulogu u historiji Irana.

Šejh Safiuddin Ardabili i dinastija Safavida

Šejh Safiuddin Ardabili (rođen 1252/1253, preminuo 1334; 650–735. h.g.) bio je jedna od ključnih ličnosti u historiji Irana. Osnivanjem vlastite duhovne škole u vremenu kada je Evropa prolazila kroz mračna stoljeća, ostavio je dubok trag na svoje i naredne epohe. On je bio predak dinastije Safavida, koja je vladala Iranom u jednom od njegovih najsvjetlijih perioda.

Iako je umro tri stoljeća prije nego što je Šah Ismail osnovao dinastiju Safavida (1501), Safiuddina smatraju jednim od najuticajnijih utemeljitelja te loze. Šah Ismail i njegovi nasljednici smatrali su ga svojim duhovnim vođom i uživao je veliko poštovanje među narodom. Bio je učenik šejha Zahida Gilana, ali je razvio novu sufijsku školu, koja je kasnije privukla mnoštvo sljedbenika. Upravo to omogućilo je Safavidima da se učvrste kao vladajuća dinastija.

Arhitektura i značaj mauzoleja

Kompleks, danas pod zaštitom UNESCO-a, obuhvata: džamiju, mauzolej, biblioteku, bolnicu, vodospremu, pekaru, nekoliko kancelarija i kuhinju. U osnovi se ipak sve naziva „Mauzolej šejha Safiuddina Ardabilija“.

Prvobitna namjena: Dio zdanja nastao je još za života šejha Safiuddina i služio kao kuća i tekija. Po njegovoj želji tu je i sahranjen, a mjesto je ubrzo postalo sveto. Kasnije su tu ukopani Šah Ismail I i borci poginuli u bitkama poput Čaldirana (1514) i Širvana (1547). Dogradnja je trajala tokom vladavine Safavida, posebno za vrijeme Šaha Tahmaspa I.

Istaknuti dijelovi kompleksa

Ulaz i dvorište: Ulaz vodi u prostrano dvorište sa zelenilom i bazenima. Dio poznat kao „Čilehana“ služio je za povlačenje i duhovnu meditaciju sufija.

Qandil-hana (Kuća svjetiljki): Glavni prostor tekije, popločan kamenom, sa centralnim dvanaestougaonim bazenom. Naziv je dobila po svjetiljkama („qandil“). U prošlosti se tu nalazio i čuveni „Ardabilski ćilim“, danas u muzeju Victoria & Albert u Londonu.

Džamija Džannat-sara: Osmougaoni prostor, vjerovatno prvobitno otvoren, a kasnije natkriven. Najveća kupola kompleksa pripada upravo ovom dijelu.

Čini-hana (Kuća porcelana): Vjerovatno najstariji dio, kasnije pretvoren u riznicu knjiga i kineskog porcelana. Na mnogim predmetima stoji pečat vakufa šaha Abbasa I. Danas se dio nalazi u Iranu i Sankt Peterburgu.

Mauzolej Šaha Ismaila I: Osnivač dinastije Safavida počiva u maloj prostoriji ukrašenoj zlatom i drvenim sarkofagom.

Kupola „Allah Allah“: Nazvana po ponavljanju Božijeg imena na spoljašnjosti. Podignuta je nad grobom šejha Safiuddina. U unutrašnjosti, osmerougaonog oblika, nalaze se i grobovi njegovog oca šejha Hajdara i drugih sufija.

Harem-khana: Posebna prostorija u kojoj su ukopane žene iz porodice Safiuddina, uključujući njegovu suprugu.

Nacionalna i svjetska registracija

Kompleks je 1932. godine upisan na listu nacionalnih spomenika Irana, a 2010. godine i na UNESCO-vu listu svjetske baštine.