Kuća Hadži Agha Alija u Rafsandžanu, ogromna građevina od ćerpiča s impresivnim unutrašnjim dizajnom

Provincija Kerman spada među historijska područja Irana. U ovoj provinciji nalazi se više gradova sa bogatom historijom i znamenitostima, a jedan od njih je i Rafsandžan. Ovaj grad se nalazi na sjeverozapadu provincije, na udaljenosti od 115 kilometara od Kermana (glavnog grada provincije). Blizina tranzitnog puta koji povezuje Teheran i Čabahar (na obali Omanskog mora) jedan je od faktora ekonomskog razvoja ovog grada. Iako je Rafsandžan najpoznatiji po svojim visokokvalitetnim pistacijama, u njemu se nalaze i brojne historijske građevine poput bazara, vodosprema, džamija, hamama, husenija i starih kuća, koje svake godine privuku veliki broj turista. Među njima posebno se ističe Kuća Hadži Agha Alija, poznata po svom arhitektonskom stilu i prijatnom, atraktivnom ambijentu. Ova kuća se nalazi u selu Kasemabad, šest kilometara udaljenom od Rafsandžana.

Historija i prošlost kuće Hadži Agha Alija

Ova kuća je izgrađena 1757. godine (1136. po solarnom hidžretskom kalendaru). Radovi su trajali 14 godina, a na njenoj gradnji zajedno su radili majstori iz Jezda i Rafsandžana. Smatra se da je u to vrijeme bila najveća natkrivena građevina od ćerpiča na svijetu. Kao što samo ime kaže, vlasnik kuće bio je Hadži Agha Ali Molazaim Rafsandžani. Nakon izgradnje on je kuću uvakufio. Prenosi se da je Hadži Agha Ali u mladosti bio veoma siromašan, ali je napornim radom stekao veliko bogatstvo i dobio titulu Amin al-Todžar („povjerljivi trgovac“). Tokom života uvakufio je i druge građevine, među kojima su:

natkriveni bazar sa 21 geometrijskom figurom na plafonu,

ciglena vodosprema ukrašena keramičkim pločicama,

džamija poznata kao „Čehelston“ (Četrdeset stubova),

hamam sa majstorskim kamenim i keramičkim ukrasima,

husenija,

karavan-saraj pored bazara, dovoljno prostran za boravak i opskrbu putnika,

ledenica i golubarnik za čuvanje leda zimi i korištenje tokom ljeta.

Građevine koje je podigao Hadži Agha Ali slične su po stilu i upotrijebljenim materijalima. Godine 2017. izvršeni su veliki restauratorski radovi: temelji i zidovi su ojačani, čime je spriječeno urušavanje ove historijske građevine.

Dijelovi i osobine kuće Hadži Agha Alija

U kući se nalazi 86 soba tipa „sedmerovratnih“, „petovratnih“, „trovratnih“ i pomoćnih prostorija. Tu su i četiri dvorišta, brojni natkriveni i otvoreni hodnici, te tri ulazna hola koja povezuju dijelove kuće. Veličanstvena građevina svjedoči o visokom nivou vještine i preciznosti graditelja. Upotreba lokalnih pustinjskih materijala, prilagođenih klimi i geografskim uslovima Rafsandžana, doprinijela je njenoj dugovječnosti. Iako je u osnovi građena prema principima iranske arhitekture, u pojedinim dijelovima mogu se uočiti tragovi rimske, evropske i indijske arhitekture.

Unutrašnja arhitektura

Ulazni zidovi kuće djeluju monumentalno i impresivno. Vanjski dio kuće građen je od ćerpiča, dok su unutrašnji zidovi soba prekriveni malterom. Oko glavnog dvorišta raspoređene su brojne sobe i dvorane, koje su korištene u zavisnosti od godišnjeg doba i položaja sunca. Šarene vitraže (orsi) daju posebnu ljepotu enterijeru, naročito kada sunčeva svjetlost prodire kroz njih. Kompleks zauzima površinu od oko 7.000 m², a sastoji se od četiri glavna dijela: prostor sa bazenom (hozu-haneh), odaja za prijem gostiju (šah-nišin), ljetna rezidencija i zimska rezidencija.

Dvorana hozu-haneh

Ovaj dio je najveći u cijelom kompleksu i izgrađen je na dva sprata. Ukrašen je reljefnim stukaturama i arabeskama. Na spratu se nalaze dvije dvorane i nekoliko soba. U sredini dvorane nalazi se višestrano bazenče, koje je nekada bilo povezano sa dvorišnim bazenima i punjeno vodom iz kanata.

Šah-nišin

Ovaj prostor korišten je u umjerenim godišnjim dobima, posebno u proljeće. Na južnoj strani ima visoku verandu, uz koju se simetrično protežu hodnici. Sa zapadne strane nalazi se jesenska dvorana, a na sjeveru zimska.

Kolah-farangi (paviljon)

Ovaj dio je korišten ljeti i poznat je kao „ljetnja rezidencija“. Fontane u njemu služile su ne samo za ukras, nego i za rashlađivanje prostora, što je bila posebna odlika ovog dijela kuće.

Nacionalna registracija

Ova historijska građevina upisana je 1995. godine (1374. po solarnom hidžretskom kalendaru) na listu nacionalnih spomenika Irana.